प्रेरक प्रसंग
महान विचरक कन्फ्यूसियस चीनमा ठुला दार्शनिकका रुपमा परिचित थिए । चीनको सम्राट पनि उनको धेरै आदार गर्थे । एक दिन चिनियाँ सम्राटले उनीसँग भने , ‘ कन्फ्यूसियस मलाइ त्यस्तो मानिस भएको ठाँउमा लैजाउ जो सवैभन्दा महान छ । ’
सम्राटको आदेश खस्न नपाउँदै कन्फ्यूसियसले भने , ‘ त्यस्तो महान मन्छे त तपाई आफै हुनुहुन्छ , किनकि जसले सत्य थाहा पाउने इच्छा राख्छ त्यो नै महान हो । ’
कन्फ्युसियसको जवाफ सुनेपछि एक छिन सोचेर सम्राटले भने , ‘ तिमी मलाई म भन्दा पनि महान मानिसको बारेमा भन । ’ सम्राटको आदेश पाउनासाथ कन्फ्युसियसले भने , ‘तपाई भन्दा महान मै हुँ । किनकी म सत्यलाई प्रेम गर्छु ।'
सम्राटले फेरि भने , ‘त्यो त हो , तिमी म भन्दा त महान छौ । तर मलाई त तिमी भन्दा पनि महान मानिस चाहियो । ’ सम्राटको चाहना बुझेपछि कन्फ्युसियसले भने , ‘ त्यसो भए ठिक छ , तपाई म सँग हिड्नुहोस् । म तपाईलाई त्यस्तो मानिसकहाँ लिएर जान्छु , जो हामी सबैभन्दा महान छ ।'
त्यसपछि दुवै महान मान्छेको खोजीमा हिडे । एक ठाँउमा उनीहरुले एकजना वृद्ध मानिसले कुवा खनिरहेको देखे । दार्शनिक कन्फ्युसियसले भने , ‘सम्राट हेर्नुस , यी मानिस धेरै वृद्ध भइसकेका छन । शरिर पनि धेरै दुर्वल छ र पनि कुवा खनिरहेको छन । ’ सम्राटले त्यसको कारण जान्न खोजे । यति वृद्ध अवस्थामा पनि उनी किन यसरी सकी – नसकी कुवा खनिरहेका छन ? कन्फ्युसियसले जवाफ दिए , ‘ उनी यो सब परोपकारका लगि गरिरहेका छन् सम्राट । उसको आनन्द अनुभुति परोपकारमा निहित छ । जसको तनमन यस्तो आनन्दाभुतिमा निहित छ , अव यो भन्दा महान के हुन सक्ला र ? होइन त सम्राट ? ’ सम्राटलाई उनको तर्क चित्त बुझ्यो । त्यसपछि उनले ति वृद्धालाई ठुलो सम्मान दिए ।
